Uzmanlardan 'Hayati' Uyarı!

Sağ­lık Ba­ka­nı Fah­ret­tin Koca “Hasta ki­şi­le­ri tes­pit etmek için müm­kün ol­du­ğun­ca çok test ya­pa­ca­ğız ama 80 mil­yo­na bir anda test yap­mak müm­kün ve man­tık değil” diyor. Şüphe üze­ri­ne test yap­tır­mak virüs teh­li­ke­si­ni or­ta­dan kal­dı­rır mı, ko­ro­na­vi­rüs testi ya­pıl­ma­sı­na kim karar ver­me­li ve vi­rü­sün kay­na­ğı yaş­lı­lar mı gibi so­ru­la­rın ce­vap­la­rı­nı ve dün­ya­yı teh­dit eden Co­vid-19 sal­gı­nı ile il­gi­li merak edi­len so­ru­la­rı Bez­mi­âlem Vakıf Üni­ver­si­te­si En­fek­si­yon Has­ta­lık­la­rı ve Kli­nik Mik­ro­bi­yo­lo­ji Ana Bilim Dalı Uz­ma­nı Dr. Asiye Bahar Kaç­maz ce­vap­la­dı…

Dr. Kaç­maz “Co­vid-19 tanı (teş­his) kit­le­ri has­ta­la­rın ta­lep­le­ri üze­ri­ne değil. İlgili dok­tor ta­ra­fın­dan has­ta­nın bulgu ve fi­zi­ki mu­aye­ne­le­ri­ne bağlı ola­rak karar ve­ril­me­li­dir” dedi.

ATEŞ, ÖK­SÜ­RÜK VE NEFES 

DAR­LI­ĞI VARSA

Ko­ro­na­vi­rüs tanı testi kim­le­re ya­pıl­ma­lı? Buna kim karar ver­me­li?

Ko­ro­na­vi­rüs teş­his test­le­ri­nin Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı­nın 23 Mart ta­ri­hin­de gün­cel­le­nen Co­vid-19 reh­be­rin­de muh­te­mel vaka ta­nım­la­ma­sı­na uyan du­rum­lar­da kul­la­nıl­ma­sı­nı tav­si­ye edi­yo­ruz. Tes­tin kli­nik bul­gu­lar dı­şın­da ül­ke­miz­de­ki lokal ya­yı­lım ve epi­de­mi du­ru­mu yü­zün­den yurt­dı­şı se­ya­hat veya Co­vid-19 bu­laş­mış has­tay­la te­ma­sı­na ba­kıl­mak­sı­zın sa­de­ce ateş, ök­sü­rük ve nefes dar­lı­ğı şi­kâ­yet­le­ri olan has­ta­lar­da da uy­gu­lan­ma­sı ge­re­ki­yor. Co­vid-19 testi ya­pı­la­bil­me­si için ön­ce­lik­le il­gi­li he­ki­min kli­nik de­ğer­len­dir­me­le­ri ve fi­zi­ki mu­aye­ne­le­ri­ni ta­mam­la­ma­sı tes­tin uy­gu­lan­ma­sı için önem­li bir kri­ter oluş­tur­mak­ta­dır.

İZO­LAS­YO­NA UYUN AİLENİZİ

 KO­RU­YUN

An­ne­mi­zi ba­ba­mı­zı ço­cu­ğu­mu­zu ko­ru­mak için nasıl dav­ran­ma­lı­yız?

Aile­mi­zi vi­rü­sün bu­laş­ma­sın­dan ko­ru­mak için özel­lik­le bü­yük­le­ri­mi­zin ve altta yatan kro­nik has­ta­lı­ğı olan fert­le­rin evden çık­ma­ma­sı ku­ra­lı­na ke­sin­lik­le uyu­yor olmak en ciddi ko­ru­yu­cu ted­bir­dir. Evde bir arada bu­lu­nul­du­ğun­da da sos­yal ha­yat­ta ol­du­ğu gibi aile fert­le­ri ara­sın­da sos­yal me­sa­fe ve te­mas­la­rın en aza in­di­ril­me­si, el hij­ye­ni­nin et­ki­li bir şe­kil­de uy­gu­lan­ma­sı, oda­la­rın sık sık ha­va­lan­dı­rıl­ma­sı, müm­kün­se ayrı oda­la­rın kul­la­nıl­ma­sı, ortak havlu, bar­dak, kul­la­nıl­ma­ma­sı, aynı ta­bak­tan bir şey ye­me­mek ve ortak kul­la­nım alan­la­rı­nın gün­lük te­miz­li­ği­nin ya­pıl­ma­sı­nı tav­si­ye edi­yo­ruz.

YAKIN TEMAS HASTA EDER

Vi­rü­sü alan her­kes has­ta­la­nır mı? Has­ta­lık yap­ma­sı için al­dı­ğı mik­tar önem­li mi?

Vi­rü­sün has­ta­lık ya­pa­bil­me­si için bir­çok fak­tör et­ki­li olu­yor. Bulaş yolu, alı­nan virüs mik­ta­rı da bu ma­na­da ol­duk­ça önem ta­şı­yor. Dam­la­cık yo­luy­la bu­la­şın en sık ve önem­li bulaş yolu ol­du­ğu­nu unut­ma­ya­lım. Hasta ki­şi­le­rin ök­sür­me­si, hap­şır­ma­sı veya ko­nuş­ma­sı sı­ra­sın­da çıkan dam­la­cık par­ti­kül­le­ri­nin bir met­re­den daha uzağa git­me­di­ği­ni ve yere düş­tü­ğü­nü bi­li­yo­ruz. Bu se­bep­le hasta olsun ya da ol­ma­sın ki­şi­le­rin en az bir-bir buçuk metre me­sa­fe bı­rak­ma ku­ra­lı­na uy­ma­sı, sık ve en az 20 sa­ni­ye el yı­ka­ma­sı, ki­şi­le­rin bir­bir­le­riy­le olan te­ma­sı­nı müm­kün­se sı­fır­lan­ma­sı ve özel­lik­le ka­pa­lı me­kân­la­rın sık sık ha­va­lan­dı­rıl­ma­sı­nın her or­tam­da vi­rü­sün bu­laş­ma ris­ki­ni en aza in­dir­di­ği­ni söy­le­ye­bi­li­riz.

YAŞ­LI­LAR VİRÜSÜN

 MAĞ­DU­RU

Top­lu­mun bazı ke­sim­le­rin­de vi­rü­sün kay­na­ğı yaş­lı­lar­mış gibi algı var.

Sal­gı­nı­nın ön­le­ne­me­di­ği her du­rum­da özel­lik­le yaş­lı­la­rı­mız, altta yatan has­ta­lık­la­rı ve ba­ğı­şık­lık­la­rı­nın daha zayıf ol­ma­sı se­be­biy­le has­ta­lı­ğın gi­di­şa­tı açı­sın­dan risk al­tın­da ve bu sal­gı­nın mağ­du­ru du­ru­mun­da. Yaş­lı­lar­dan dı­şa­rı çık­ma­ma­la­rı­nı is­te­me­mi­zin se­be­bi virüs yay­ma­la­rı değil, vi­rüs­ten et­ki­len­me­me­le­ri.

Genç­ler “Bana bir şey olmaz, olsa da iyi­le­şi­rim” di­ye­rek rahat ol­ma­lı mı?

Ön­ce­lik­le on­la­ra virüs bu­laş­ma­sı­nın mut­la­ka önüne geç­me­miz ge­rek­mek­te­dir ve bu ge­çiş­ten asıl so­rum­lu­la­rın da en­fek­si­yo­nu daha hafif ge­çi­ren genç has­ta­lar ol­du­ğu­nu bi­li­yo­ruz. Tabii ki 65 yaş al­tın­da­ki has­ta­lar­da has­ta­lı­ğın daha iyi sey­ret­ti­ği­ni gör­mek­te­yiz ancak bu yaş gru­bun­da da kro­nik has­ta­lık sık­lı­ğı­nın azım­san­ma­ya­ca­ğı­nı ve altta yatan has­ta­lık ol­ma­sa da "Has­ta­lık yok­tur, hasta var­dır" man­tı­ğıy­la ted­bi­ri asla elden bı­rak­ma­mak ge­rek­ti­ği­ni unut­ma­mak ge­re­kir.

GELİŞTİRİLECEK AŞI UZUN SÜRE

 BA­ĞI­ŞIK­LIK 

SAĞ­LA­YABİLİR

Ge­liş­ti­ri­lecek olan aşı vi­rü­se karşı uzun süre ba­ğı­şık­lık sağ­la­ya­bi­lir mi?

Ön­ce­ki gün çıkan bir ha­be­re göre Johns Hop­kins Üni­ver­si­te­si Fizik La­bo­ra­tu­va­rın­da Co­vid-19’un bin fark­lı virüs ör­ne­ği üze­rin­de ça­lı­şı­lı­yor. Bu ça­lış­ma­lar­da Ame­ri­ka'da in­san­la­rı en­fek­te eden suş­lar­la Vuhan'da ya­yı­lan ori­ji­nal virüs ara­sın­da 4 ila 10 ge­ne­tik fark­lı­lık ol­du­ğu ve elde edi­len bul­gu­lar­la vi­rü­sün nis­pe­ten ka­rar­lı ol­du­ğu dü­şü­nül­mek­te­dir. Bu mu­tas­yon oranı SARS-CoV-2 için 12-18 ay için­de ge­liş­ti­ri­le­bi­le­ce­ği dü­şü­nü­len aşı­nın her yıl ye­ni­len­me­si­ni ge­rek­tir­me­ye­ce­ği, bu se­bep­le kı­za­mık ve su­çi­çe­ği gibi uzun süre ba­ğı­şık­lık sağ­la­ya­bi­le­ce­ği­ni dü­şü­nü­lü­yor. Tabii ki ge­liş­me­ler aşı ça­lış­ma­la­rı için ol­duk­ça umut ve­ri­ci. Ancak ya­şa­dı­ğı­mız süreç için­de aşı­la­rın, Co­vid-19 pan­de­mi kont­ro­lün­de kul­la­nı­la­ma­ya­ca­ğı­nı da unut­ma­ma­mız ge­re­ki­yor.

TEST VİRÜS­TEN KO­RU­MAZ

Her­han­gi bir şi­kâ­ye­ti ol­ma­dan “Bende var mıdır?” diye ko­ro­na­vi­rüs testi yap­tır­mak doğru mu? So­nuç­la­rı neler ola­bi­lir?

Dün­ya­da ol­du­ğu gibi ül­ke­miz­de de sal­gı­nın et­ki­le­ri­ni bu kadar ciddi bir şe­kil­de ya­şar­ken her­han­gi bir şi­kâ­yet yok­ken ya da teş­his kri­ter­le­ri or­ta­ya çık­ma­dan test yap­tır­mak doğru de­ğil­dir. Çünkü test sizi vi­rüs­ten ko­ru­maz. Bugün tes­pit edil­me­yen virüs ge­rek­li sos­yal izo­las­yon ön­lem­le­ri ve hij­yen ku­ral­la­rı­na uyul­ma­dı­ğı tak­dir­de bir saat son­ra­sın­da bile bu­la­şa­bi­lir. Tes­tin ne­ga­tif çık­ma­sı ki­şi­yi ge­rek­siz re­ha­ve­te ve do­la­yı­sıy­la da riske sokar. Unut­ma­ya­lım ki virüs bu­laş­mış in­san­la­rın yak­la­şık yüzde 80'i has­ta­lı­ğı ol­duk­ça hafif at­la­tı­yor ancak bu­laş­tı­rı­cı­lı­ğı ise devam edi­yor. Sal­gın kont­ro­lün­de­ki en önem­li nok­ta­lar­dan biri bu aşa­ma­da­ki ki­şi­le­rin test yap­tır­ma­sın­dan çok ki­şi­sel izo­las­yon ted­bir­le­ri ile bulaş zin­ci­ri­ni kı­ra­bil­me­si­dir.