06.03.2017, 08:37

Neden Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Sis­te­mi! - 4

Aydın Zengin

Aydın Zengin

“Neden Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Sis­te­mi” yazı di­zi­min bir ön­ce­ki di­zi­sin­de yani son ya­zım­da; Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Hü­kü­met Sis­te­mi’nde Cum­hur­baş­ka­nı’nın yetki me­se­le­si hu­su­su­nu yaz­dım. Bugün 16 Nisan’da kendi ka­de­ri­ni, kendi ter­cih­le­ri ile be­lir­le­yecek olan mil­le­ti­mi­zin Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Hü­kü­met Sis­te­mi ile ala­ka­dar ak­lın­da soru işa­ret­le­ri­ni azalt­mak, mev­cut sis­tem ve Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Hü­kü­met Sis­te­mi ile ala­ka­dar ola­rak bil­gi­len­dir­mek mak­sat­lı, benim yaş gru­bum­da ki nesil için araş­tır­ma yazı tü­rü­ne gi­re­bi­lecek, hali ha­zır­da 16 Nisan’da oy kul­la­na­cak olan nü­fu­sun bir­ço­ğu­nun biz­zat ya­şa­dı­ğı bir ta­ri­he doğru yol­cu­luk ede­ce­ğiz. 1980 As­ke­ri dar­be­si­ne giden sü­re­ce doğru bir tarih yol­cu­lu­ğu ya­pa­ca­ğız.


O ta­rih­ler­de Par­la­men­ter Sis­tem’in bir aç­ma­zı ola­rak ad­lan­dı­ra­bi­le­ce­ği­miz; Tam 115 turda “TBMM’de Se­çi­le­me­yen Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Krizi” 12 Eylül dar­be­ci­le­ri­ne büyük fır­sat ta­nı­mış­tı. Peki ne ol­muş­tu o sü­reç­te. 1960 as­ke­ri dar­be­sin­den sonra ya­pı­lan 1961 darbe ana­ya­sa­sı ve özel­lik­le 1971 muh­tı­ra­sın­dan sonra ya­pı­lan de­ği­şik­li­ler Tür­ki­ye’de ve­sa­yet re­ji­mi­ni güç­len­dir­miş­ti. Mec­lis ve milli ira­de­nin ye­ri­nen ta­hak­küm edi­len ve­sa­yet araç­la­rı kriz ve dar­be­le­re yol açtı. Par­la­men­ter sis­te­min yol aç­tı­ğı tı­kan­ma ve tı­kan­ma­nın aka­bin­de mec­li­sin etkin bir şe­kil­de ça­lı­şa­ma­ma­sı, mec­li­sin bir türlü se­çe­me­di­ği Cum­hur­baş­ka­nı krizi, si­ya­si ik­ti­dar­sız­lı­ğın ya­rat­mış ol­du­ğu eko­no­mik kriz­ler, eko­no­mik kriz­le­rin bes­le­di­ği top­lum­sal hu­zur­suz­luk 1980’de darbe yap­mak is­te­yen­le­re fır­sat verdi. Bah­set­ti­ğim ge­rek­çe­ler 1980 as­ke­ri dar­be­si­nin ta­ma­mı­nı oluş­tu­ran ge­rek­çe­ler ol­ma­sa dahi, sü­re­ci ha­zır­la­yan, hatta ge­li­şim ve sonuç nok­ta­sı­na ge­ti­ren en önem­li ge­rek­çe­ler­di.


1961 darbe ana­ya­sa­sı­na göre par­la­men­to­nun se­çe­me­di­ği Cum­hur­baş­ka­nı ve 12 Eylül dar­be­si­ne giden yolda ge­liş­me ve sonuç aşa­ma­sı­nın önem­li un­sur­la­rın­dan olan, par­la­men­ter sis­te­min tı­kan­dı­ğı, ül­ke­mi­zin yakın ta­ri­hin­de milli ira­de­ye ya­pı­lan en büyük dar­be­ler­den bi­ri­ne giden sü­re­ce tarih ve vaka ola­rak gi­de­lim.
1980’de ne oldu?


6 Nisan; Fahri Ko­ru­türk’ün Cum­hur­baş­kan­lı­ğı sü­re­si doldu.


22 Mart; TBMM ile Cum­hu­ri­yet Se­na­to­su üye­le­ri Cum­hur­baş­ka­nı seç­mek için top­lan­dı. Ancak par­ti­ler­den aday çık­ma­dı. İlk kez du­yan­lar için Cum­hu­ri­yet Se­na­yo­su ya da es­ki­den yay­gın bir şe­kil­de kul­la­nı­lan adıy­la Oku­muş­lar Mec­li­si, Tür­ki­ye’de 1960 as­ke­ri dar­be­si ile gelen 1961-1980 yıl­la­rı ara­sın­da TBMM’nin üst mec­li­si ola­rak ça­lı­şan ya­sa­ma or­ga­nıy­dı. Alt mec­lis mil­let mec­li­siy­di.


25 Mart; Halen aday çık­ma­yın­ca mil­let­ve­ki­li Nu­ret­tin Yıl­maz aday oldu.


Ni­san-Ma­yıs; 2 ay bo­yun­ca ne CHP ne AP güçlü bir aday çı­ka­ra­ma­dı.


Ha­zi­ran; 60. Turda AP, Sa­det­tin Bil­giç’i aday gös­ter­di, o da 264 oy ala­bil­di. (Se­çil­mek için ge­re­ken oy sa­yı­sı 318’di.)


Tem­muz-Ağus­tos; CHP, Baş­ba­kan Men­de­res’i biz­zat tu­tuk­la­yan eski Hava Al­ba­yı Muh­sin Batur’u aday gös­ter­di. Bu arada görev sü­re­si dolan Fahri Ko­ru­türk Çan­ka­ya’dan ay­rıl­dı. Se­na­to Baş­ka­nı sı­fa­tıy­la İhsan Sabri Çağ­la­yan­gil Cum­hur­baş­kan­lı­ğı­na ve­ka­let etti. Ço­ğun­lu­ğun sağ­la­na­ma­dı­ğı tur­lar­da en son Muh­sin Batur 303 oya kadar yük­sel­di. AP, Bil­giç’in ye­ri­ne 12 Mart’ın ko­mu­ta­nı Faik Türün’ü aday gös­ter­di. Faik Türün’ün aday­lı­ğı, Muh­sin Batur’un oy­la­rı­nı azalt­tı. 99. Tur’da Muh­sin Batur aday­lık­tan çe­kil­di. Mec­lis ve Se­na­to bir­le­şik top­lan­tı­sı ya­pı­la­ma­dı­ğın­dan AP adayı Faik Türün’ün de se­çil­me şansı ol­ma­dı. 


11 Eylül; Mec­lis 115. tur için top­lan­dı ancak ye­ter­li ço­ğun­luk sağ­la­na­ma­dı, yine cum­hur­baş­ka­nı se­çi­le­me­di.


12 Eylül; Si­ya­si par­ti­ler ara­sın uz­la­şı sağ­la­nı­la­ma­ma­sı ve ay­lar­ca süren Cum­hur­baş­ka­nı se­çi­mi­nin so­nuç­la­na­ma­ma­sı­nı fır­sat bilen dar­be­ci zih­ni­yet 12 Eylül as­ke­ri dar­be­si­ni yaptı. Tür­ki­ye. 1980’de 5 ay 6 gün cum­hur­baş­kan­sız kaldı. 12 Eylül 1980 as­ke­ri dar­be­sin­den sonra milli ira­de­yi yok sayan dar­be­ci Kenan Evren ken­di­ni dev­let baş­ka­nı ilan etti. 1982’de Evren, yeni ana­ya­sa­nın 1. ge­çi­ci mad­de­si uya­rın­ca, yedi yıl­lık bir süre için, Tür­ki­ye’nin 7. cum­hur­baş­ka­nı sı­fa­tı­nı aldı. Aynı za­man­da MGK ve Ge­nel­kur­may baş­kan­lı­ğı­nı da sür­dür­dü.


Sonuç ola­rak; Tür­ki­ye’de mev­cut par­la­men­ter sis­tem as­ke­ri darbe ana­ya­sa­la­rıy­la şe­kil­len­di. Si­ya­si ve eko­no­mik is­tik­rar­sız­lı­ğa yol açan bu hü­kü­met mo­de­li as­ke­ri ve­sa­yet­le­rin et­ki­si­ne hep açık oldu. Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Hü­kü­met Sis­te­mi ile be­ra­ber darbe ana­ya­sa­la­rı­nın et­ki­le­ri bi­tecek ve sa­de­ce milli ira­de­nin şe­kil­len­dir­di­ği, is­tik­rar dö­nem­le­ri baş­la­ya­cak­tır.


En derin saygı ve sev­gi­le­rim­le.
#Neden #Cum #hur #baş #kan #lı #ğı #Sis #te #mi
Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Yaşar Ekenel
Yaşar Ekenel
Bor’daki Arşivde Çöpe Gitti
30 Mayıs 2016
Menduha Tekeli
Menduha Tekeli
ÇOCUK OLMAK
14 Haziran 2021
Yorumlar (0)
Günün Anketi Tümü
Yayın politikamızdan memnun musunuz?
Yayın politikamızdan memnun musunuz?